Cursusbeschrijving Kerkleer (Ecclesiologie)
Jos Moons SJ – Jos.moons@kuleuven.be
Inhoud
De kerk bevindt zich midden in een synodaal proces (2021-2023). De cursus kerkleer mag dat niet negeren. Wél zullen we ‘gewoon’ de gebruikelijke indeling behouden van 1) een introductie van basale begrippen en elementen, zoals de plaats van de kerk in het credo, de kerk als volk Gods, en de hiërarchische eigenheid van de kerk, met haar sterkte en zwakte, en daarna 2) enkele ‘capita selecta’, zoals de plaats van vrouwen in de kerk, en de door paus Franciscus aanbevolen pastorale bekering. Maar die zullen alle steeds besproken worden vanuit de notie synodaliteit.
Doelstelling
Het doel van de cursus is om onbewuste kennis te activeren en die te verbreden en te verdiepen (en eventueel te corrigeren). Daartoe wordt enerzijds kennnis aangeboden (= ‘onderwijs’) en daarnaast uitgenodigd tot eigen reflectie en onderling gesprek.
Aan het einde van de cursus beheerst de student enkele basale noties. Hij of zij is op grond daarvan in staat om met (enige) theologische kennis van zaken te spreken over de kerk. Hij of zij kan zich mengen in enkele actuele kwesties.
Thema’s
- Presentatie van de cursus. Synodaliteit.
- Kerk en credo.
- Lumen gentium en de Kerk als volk Gods
- Hiërarchie, charisma’s, sensus fidelium
- Dezelfde kerk steeds anders
- Vrouwen en de kerk
- Pastorale bekering
- De kerk van de toekomst
Reader
Er is een (niet meer dan ruw afgewerkte) reader; in de inleiding daarvan lees je dat het actief tot je nemen van de colleges zeker zo belangrijk is als die reader.
Literatuur
Probeer actief te studeren terwijl je leest. Dus: wat zijn de belangrijkste gedachten? Wat is de structuur van de redenering? Hoe verhoudt dit zich tot wat ik al leerde? Wat vind ik zinvolle gedachten en wat niet? Wat begrijp ik niet goed?
Het is ook zinvol om de literatuur steeds samen met het college waar het bij hoort te lezen; zie daarvoor het Overzicht van de colleges verderop.
BIJBEL
– Handelingen van de apostelen, hfdst 10-11 en 13-15 – college 1 en 5
– 1 Korinthiërs 12-14 – college 4
KERKELIJKE DOCUMENTEN
– Johannes XXIII, Openingstoespraak Vaticanum II Gaudet mater ecclesia (10 blz) – college 7
– Lumen gentium: lezen in z’n geheel, met name de stukken die we bespraken, dus: no. 1-4, 5, 9-17 (= hfdst 2), 18-29 (= hfdst 3) – verschillende colleges
– Ordinatio sacerdotalis en selectie van Inter insigniores (12 blz) – college 6
– Verklaring van de bisschoppen van Belgie: reactie op Ordinatio sacerdotalis (2 blz) – college 6
– Franciscus – Toespraak bgv de 50e verjaardag van de bisschoppensynode, 17 oktober 2015 … (7 blz) – college 1
THEOLOGISCHE BIJDRAGEN
– Peter de Mey, Inleiding, in Vaticanum II. Conciliedocumenten. Latijnse tekst en nieuwe Nederlandse vertaling (Halewijn/Adveniat, 2019),92-95 (4 blz) – college 3
– Jos Moons, ‘Wat is synodaliteit, en wat vraagt het van de kerk? Een toegankelijke introductie’, in Collationes Tijdschrift voor Theologie en Pastoraal 52 (2022), 83-97 (15 blz) – college 1
– Herwi Rikhof, ‘En in één, heilige, katholieke en apostolische kerk’, in Bram van de Beek, H. Rikhof, Wij geloven. De geloofsbelijdenis van Nicea/Constantinopel (Utrecht: KokBoekencentrum, 2019), hoofdstuk 10, blz. 157-173 (17 blz) – college 2
– Otto Semmelroth, ‘De kerk, het nieuwe godsvolk’, in G. Baraúna (red.), De Kerk van Vaticanum II. Commentaren op de Concilieconstitutie over de Kerk (Bilthoven: Nelissen, 1966), 451-465 (16 blz) – college 3
Examen
Ik zal de leerdoelen toetsen die bij elke les staan aangegeven en onderscheid daarbij kennisvragen en inzichtsvragen. Kennisvragen gaan over kennis. Bijvoorbeeld – zie les 2 – door je te vragen om twee van de verschillende manieren aan te geven waarom het woord kerk gebruikt wordt. Of de titel van het document over de kerk van Vaticanum II. Ze kunnen ook wat groter zijn: welke argumenten worden er in de officiële kerkelijke leer gegeven om de (vermeende) onmogelijkheid van vrouwenwijding uit te leggen? Inzichtsvragen toesten je reflectie. Kun je zelf nadenken? Bijvoorbeeld – zie weer les 2 – door je een liedtekst of krantenbericht te laten lezen met de vraag naar het geïmpliceerde kerkbeeld, met de vraag naar reflectie: wat zijn sterke kanten (en waarom) en wat zijn zwakke kanten (en waarom). Of: welk element van de kerkvisie van Lumen gentium lijkt je het meest relevant voor jouw parochie?
Belasting van de studenten
2 studiepunten = 2 x 28 uren totaal. Dus 56 uur.
- 8 colleges.
- 10 uur examen voorbereiden.
- 38 uur x 4 blz. per uur = 150 blz. literatuur
